Onderzoekslijnen

Onderzoek en Onderwijs
Het Vasculitis Expertisecentrum (VEC) van het UMCG is een NFU erkend vasculitis expertisecentrum. Het vasculitis expertisecentrum van het UMCG levert hooggespecialiseerde (topreferente) zorg en is betrokken bij wetenschappelijk onderzoek en onderwijs.
Het doel van het vasculitisonderzoek heeft als centraal thema het verbeteren van zorg voor de vasculitispatiënt. Belangrijk hierin zijn dat de vasculitis vroeg herkend wordt en de benadeling tijdig gestart wordt om schade te voorkomen.
In het onderzoek is het belangrijk dat we meer inzicht krijgen in immunologische processen welke bijdragen aan het ziekteverloop en de respons op de behandeling. Omdat vasculitis vaak op oudere leeftijd optreedt staat de veroudering van het immuunsysteem centraal in het onderzoek.
Het vasculitis translationele onderzoeksteam bestaat uit meerdere arts-onderzoekers, onderzoekers, promovendi, analisten en studenten die nauw samenwerken om meer inzicht krijgen in het ontstaan en het verloop van de vasculitis. Meer informatie over het onderzoek binnen het Vasculitis Expertise Centrum kunt u vinden onder het kopje ‘Wetenschappelijk onderzoek’. Onder ‘Afgeronde publicaties’ vindt u de studies die inmiddels gepubliceerd zijn.
Patiënten geven richting aan ons onderzoek door de vragen die zij stellen. Zo wil elke patient graag weten waarom de ziekte ontstaat en wat de prognose is. Verder zijn patiënten bezorgd over de bijwerkingen van de prednisolon en zouden ze graag een alternatieve behandeling willen.
Patiënten staan tevens centraal in de prospectieve cohortstudies. Dankzij hun bijdrage, bijvoorbeeld in de vorm van het invullen van vragenlijsten en het afgeven van bloedmonsters en biopten, komen wij steeds meer te weten over het ontstaan en verloop van de ziekte. Al meer dan 30 jaar worden GPA patiënten in ons centrum behandeld en een groot deel hiervan wordt prospectief gevolgd. Daarnaast worden reuscelarteriitis (RCA ook wel GCA, Giant Cell Arteritis) patiënten in ons centrum behandeld en sinds 2010 prospectief gevolgd in het GPS (GCA, PMR (polymyalgia rheumatica= spierreuma), SENEX= gezonde ouderen) cohort.
Het vasculitis expertisecentrum draagt graag bij aan het onderwijs voor studenten in de bachelor- of master-fase van hun universitaire (of hbo) opleiding. Onder begeleiding van een promovendus of ervaren analist kunnen zij een onderzoeksstage doen. Voor enthousiaste studenten die wellicht geïnteresseerd zijn in een onderzoeksstage is meer informatie te vinden onder het kopje ‘Studenten’.

Reuscel Arteriitis (RCA)
RCA is een ernstige vorm van vasculitis. Als RCA niet goed behandeld wordt kan men blind worden, een beroerte krijgen of een aneurysma ontwikkelen en sterven. Het ontstaan van RCA is nog onbekend. Mogelijk is de ziekte een gevolg van een nog onbekende virusinfectie die de eerste fase van de vasculitis inleidt. Het is duidelijk dat witte bloedcellen van het afweersysteem betrokken zijn bij de ontsteking in de vaatwand. Ook speelt veroudering van de vaatwand een belangrijke rol aangezien deze ziekte alleen voor komt in mensen ouder dan 50 jaar. We onderscheiden nu 2 verschillende vormen van RCA: de craniële vorm (C-RCA) en de systemische vorm (LV-RCA) waarbij patiënten ook polymyalgia rheumatica (PMR) kunnen ontwikkelen. In dat geval kunnen de bursae van schouder en heupen ontstoken zijn.
Als we nader kijken naar de plaats van ontsteking dan is duidelijk dat de ontsteking leidt tot grote veranderingen in de vaatwand door tissue remodeling en tissue destruction. Hier zijn verschillende vaatwand-infiltrerende celtypen bij betrokken waar we binnen het Vasculitis Expertise Centrum actief onderzoek naar doen (Figuur 1).
De huidige onderzoeksprojecten proberen meer inzicht te verkrijgen in de bijdrage van de monocyt/macrofaag, T en B cellen, immunofibroblasten, endotheelcellen en van cel-cel interacties aan de lokale ontsteking. Ook wordt er actief onderzoek gedaan naar biomarkers die de ziekte kunnen voorspellen en monitoren.

Figuur 1 uit M. Samson et al. Clin Exp Rheumatol 2013: Model van onsteking in de vaatwand in RCA waarbij 4 verschillende fases worden onderscheiden en waarbij verschillende celtypen een rol spelen in de immunopathogenese.

Kleine vaten vasculitis (GPA)
Granulomatose met polyangiitis (GPA) is een ernstige auto-immuun ziekte die gekenmerkt wordt door ontstekingen van kleine bloedvaten (vasculitis) waarbij met name de luchtwegen en de nieren zijn aangedaan. Veel patiënten met GPA krijgen regelmatig te maken met een opvlamming van de ziekte. In het bloed van GPA patiënten worden autoantistoffen aangetroffen die gericht zijn tegen bestanddelen van witte bloedcellen, de zogenaamde Anti-Neutrofiel Cytoplasmatische Autoantistoffen (ANCA). Deze ANCAs spelen een belangrijke rol in het ontstaan van de ziekteverschijnselen. De exacte oorzaak van de ziekte is onbekend maar waarschijnlijk zijn het zowel genetische als omgevingsfactoren, zoals infecties, die bijdragen aan de ontwikkeling van GPA.
Onze onderzoeksprojecten richten zich op het ontstaan en verloop van het ontstekingsproces in GPA. Hiermee proberen we beter inzicht te krijgen in de bijdrage van de verschillende cellulaire en humorale immuun componenten aan het lokale ontstekingsproces (Figuur 2). Daarnaast lopen er meerdere onderzoeksprojecten met als doel om factoren te ontdekken of methoden te ontwikkelen die kunnen helpen bij een betere voorspelling van ziekteactiviteit.

Figuur 2: Model voor de pathogenese van de ontstekingsreactie in GPA. Bron: Lintermans LL, Stegeman CA, Heeringa P, Abdulahad WH. Front Immunol. 2014;5:504. Published 2014 Oct 14. doi:10.3389/fimmu.2014.00504